Geleneksel Tıp İlkelerine Göre Kış Salataları
Geleneksel Tıp İlkelerine Göre Kış Salataları
(Soğuk Mevsimlerde Beslenme Tedbiri)
Giriş ve Sorunun Tanımı
Geleneksel tıpta, beslenme düzeninin mevsimlerin iklimsel ve mizacı değişimlerine göre ayarlanması, “mevsim tedbiri”nin temel esaslarından biridir. Sonbahar ve kış mevsimlerinde tabiatın mizacı soğuk ve kuruya ve ya soğuk ve neme yönelir. Bu değişim, doğrudan bedenin mizacını, sindirim kalitesini, mide–bağırsak sisteminin işleyişini ve vücudun mevsimsel hastalıklara karşı direnç düzeyini etkiler.
Günümüzde yaygın olan birçok salata—özellikle marul , tomatoes ve salatalıklı salatalar—soğuk ve nemli bir mizaca sahiptir. Bu nedenle, soğuk mevsimlerde tüketilmeleri şu problemlere yol açabilir:
• Mide soğukluğu ve zayıflığı
• Şişkinlik ve hazımsızlık
• Karın bölgesinde yağlanma
• Nem artışı ve balgam fazlalığı
• Solunum ve eklem hastalıklarına yatkınlık, bağışıklık zayıflığı
ve benzeri sorunlar…
Bu nedenle kış salatalarının, mevsimin mizacına uygun olacak şekilde ısıtıcı, sindirimi güçlendirici ve fazla nemi önleyici bir yaklaşım ile hazırlanması gerekmektedir.
Bu makale, bilimsel–analitik bir yaklaşımla kış salatalarına uygun malzemeleri, ısıtıcı (muslih) sosları ve soğuk mevsimlerde faydalı salata örneklerini incelemektedir.
Bölüm 1: Kış Salatalarının Bileşenleri
(Geleneksel Tıpta Sebzelerin Mizacı)
Geleneksel tıp âlimlerine göre, kış salatalarında kullanılacak malzemelerin daha sıcak mizaca, sindirimi güçlendiren, gaz giderici ve soğukluğu azaltıcı özelliklere sahip olması gerekir. Bu mevsim için uygun sebze ve yiyecekler şunlardır:
• Karnabahar
• Beyaz lahana ve mor lahana
• Brokoli
• Havuç
• Pancar (çiğ veya pişmiş)
• Soğan
• Sarımsak
• Maydanoz ve nane
• Haşlanmış nohut
• Nar
• Avokado
Ve……
Bu besinlerin bir kısmı ılık–sıcak mizaca sahiptir (lahana çeşitleri ve havuç gibi), bir kısmı dengeleyici ve sindirimi güçlendirici özellik gösterir (nohut, nar), bazıları ise besleyici ve enerji verici niteliktedir (avokado gibi).
Kışın Uygun Olmayan Yiyecekler
Soğuk mevsimlerde aşağıdaki salatalar vücuda daha zararlı olabilir:
• Tamamen çiğ ve soğuk salatalar (marul, salatalık, domates), özellikle soğuk mizaçlı kişiler için
• Soğuk yoğurtlu veya ağır soslu salatalar
• Soğuk meyve salataları (kivi, salatalık, domates vb.)
• Restoranlarda servis edilen klasik “mevsim salataları”
Bu tür salatalar:
• Mide soğukluğuna
• Gaz ve hazımsızlığa
• Balgam artışına
• Solunum ve eklem hastalıklarının şiddetlenmesine
neden olabilir.
Bölüm 2: Sıcak Mizaca Sahip Soslar ve Baharatlar
(Soğuk Mevsimler İçin Uygun Muslihler)
Kışın kullanılacak sosların:
• Daha sıcak ve nispeten daha kuru mizaca sahip
• Sindirimi kolaylaştırıcı
• Gaz giderici
• Balgam oluşumunu engelleyici
özellikte olması gerekir. Mayonez gibi soğuk ve kremalı soslar geleneksel tıpta soğuk, ağır ve balgam artırıcı kabul edilir.
Kış Mevsimine Uygun En İyi Sos Malzemeleri
• Limon suyu
• Doğal elma sirkesi
• Zeytinyağı
• Tahin
• Tarçın
• Zencefil
• Kimyon
• Karabiber
• Kuru nane
• Doğal nar ekşisi / nar sosu
Bu bileşenler, sıcak, lezzetli, gaz giderici ve kış mizacına uyumlu soslar oluşturur ve soğuk salataların neden olabileceği sindirim sorunlarını önler.
Bölüm 3: Mevsim Tedbiri İlkelerine Göre Kış Salataları
Aşağıdaki salatalar, geleneksel tıp esaslarına uygun şekilde:
• Harareti artırmak
• Balgam ve sevdâ dengesini korumak
• Sindirimi desteklemek
• Enerjiyi yükseltmek
• Gaz oluşumunu azaltmak
amacıyla tasarlanmıştır.
1. Beyaz Lahana + Nar + Ceviz Kış Salatası
(Mideyi Isıtan ve Gaz Giderici)
Malzemeler:
Beyaz veya mor lahana jülyen, pişmiş pancar jülyen, havuç jülyen, nar taneleri, ceviz, maydanoz, kuru veya taze nane, ince doğranmış soğan.
Sos:
Zeytinyağı + limon suyu + tarçın veya golpar (Pers otu)
Faydalar:
Isıtıcı, gaz giderici, bağışıklığı güçlendirici, soğuk mizaçlılar için ideal.
2. Buharda Brokoli + Havuç + Nohut Salatası
(Proteinli, Doyurucu ve Enerji Verici)**
Malzemeler:
Buharda brokoli, iri rendelenmiş havuç, haşlanmış nohut, dereotu, ince doğranmış soğan.
Sos:
Tahin + limon suyu + tuz + karabiber
Faydalar:
Sindirimi destekler, enerji verir, iştahı dengeler; çocuklar ve gençler için oldukça faydalıdır.
3. Pancar + Kırmızı Lahana + Ceviz Salatası
(Toksin Atıcı ve Kan Yapıcı)
Malzemeler:
Küp pişmiş pancar, kırmızı lahana veya mor lahana jülyen, ceviz, maydanoz, mor soğan.
Sos:
Zeytinyağı + ekşi nar sosu + golpar
Faydalar:
Kan dolaşımını artırır, enerji verir, kansızlık ve soğukluk tedbirinde etkilidir.
4. Fırınlanmış Karnabahar + Aromatik Yeşillikler
(Sıcak Kış Salatası)
Malzemeler:
Az yağ ile fırınlanmış karnabahar, maydanoz, dereotu, nane, karamelize veya sotelenmiş soğan.
Sos:
Zeytinyağı + limon + sarımsak tozu + tarçın veya kimyon
Faydalar:
Isıtıcı, iltihap azaltıcı, çiğ salata tüketemeyenler için idealdir.
5. Beyaz Lahana + Brokoli + Havuç + Nohut
(Tam ve Besleyici Kış Salatası)
Malzemeler:
Beyaz lahana, buharda brokoli, rendelenmiş havuç, haşlanmış nohut, dereotu, soğan, kuru nane.
Sos:
Doğal elma sirkesi + bal + zeytinyağı + az kimyon
Faydalar:
Kan şekerini dengeler, iştahı azaltır, mide hassasiyeti olanlar için uygundur.
6. Mor Lahana + Nar + Maydanoz + Ceviz
(Bağışıklığı Güçlendirici Salata)
Malzemeler:
Mor lahana, nar, ceviz, maydanoz, mor soğan.
Sos:
Limon suyu + zeytinyağı + karabiber + golpar
Faydalar:
Enerji artırır, sindirime yardımcı olur, gaz gidericidir; kış için çok uygundur.
7. Çiğ Pancar + Beyaz Lahana + Nane ve Dereotu
(Hafif Ama Isıtıcı Salata)**
Malzemeler:
İnce rendelenmiş çiğ pancar, beyaz lahana, kuru nane, dereotu, soğan.
Sos:
Limon + bal + rendelenmiş zencefil
Faydalar:
Kanı temizler, ısıtır, metabolizmayı artırır, balgamı azaltır.
8. Tam Kış Salatası (Akşam Yemeği İçin Hafif ve Tok Tutucu)
Malzemeler:
Beyaz lahana, brokoli, karnabahar, havuç, pişmiş pancar, soğan, maydanoz ve dereotu, ceviz, haşlanmış nohut, nane.
Sos:
Tahin + limon + tuz + kimyon + zeytinyağı
Faydalar:
Besleyici, düşük kalorili, gaz giderici, ısıtıcı, tok tutucu; zayıflama programları için uygundur.
Sonuç ve Öneriler
Ilık–sıcak mizaca sahip sebzeler (lahana çeşitleri, pancar, nohut vb.) ile kimyon, tarçın, tahin ve zeytinyağı gibi muslihlerin birlikte kullanılması, kış mevsiminde salata tüketmek için etkili bir yöntemdir. Bu yaklaşım, vücutta soğukluk, nem fazlalığı ve sindirim zayıflığına yol açmadan sağlıklı bir beslenme imkânı sunar.
Bu salataların düzenli tüketimi, “kış tedbiri” ilkeleri doğrultusunda:
• Bağışıklığı güçlendirmeye
• Harareti korumaya
• Soğukluk kaynaklı hastalıkları önlemeye
• Sindirim sistemini desteklemeye
yardımcı olabilir.
Kaynaklar
• Ahvînî Bukhârî, Rebî‘ b. Ahmed. Hedâyetü’l-Müteallimîn fi’t-Tıbb.
• Aghîlî Khorasânî, Muhammed Hüseyin. Mahzenü’l-Edviye.
• İbn Sînâ, Hüseyin b. Abdullah. El-Kânûn fi’t-Tıbb.
• Tonekābonî, Muhammed Mü’min. Tuhfetü’l-Mü’minîn.
• Nazım Cihân, Muhammed A’zam Han. El-İksîrü’l-A’zam.
