Kasım 6, 2025
Kadınlar ve Hormonlar
Kadınlar ve Hormonlar
Kadın sağlığında uygulamalı nöroendokrinoloji ve genel hormonların censel hormonlarıyla çapraz etkisi
İnsanın biyolojik, metabolik ve davranışsal sağlığı endokrin ağ’a bağlıdır.
Hormonlar, yapısı son derece kesin olan kimyasal habercilerdir ve gerçek metabolik / nutrisyonel ön-maddelerden sentezlenirler.
Bu nedenle uyku, nefes, hareket, karaciğer, bağırsak, kronik stres veya beslenme bozulduğu zaman — klinik hastalık ortaya çıkmadan önce — önce “hormon üretimi” ve “hormonal regülasyon” bozulur.
Endokrin sistem = yaşam ağı
Hormon üretimi, organların iç sağlığına ve yaşam tarzına doğrudan bağlıdır.
Her hormonun üretimi için spesifik öncü moleküller ve kofaktörler gerekir.
Bu maddelerin yetersizliği (örneğin insülin için krom, vanadyum, kükürt, B vitaminleri; serotonin & melatonin için triptofan, demir, D vitamini, C vitamini ve B grubu) biyokimyasal yolları bozar ve hastalık zemini oluşturur.
Bu ilke kadın censel hormonları için de tamamen geçerlidir.
Estrojen ve testosteron gibi steroid hormonların en önemli ön maddesi sağlıklı kolesteroldür ve kolesterolün sağlığı mide, bağırsak, karaciğer, safra, sağlıklı yağlar ve A, E, C özellikle D vitamini’ne bağlıdır.
D vitamini zaten bir steroid hormondur ve over yanıtının kalitesinde rol oynar.
Biyokimyasal sentez
Tüm steroid hormonlar kolesterolden yapılır.
Karaciğer ve safra bozukluğu kadınlardaki hormonal bozuklukların gizli ve yaygın bir mekanizmasıdır — çoğu zaman hasta henüz bunu “hormonal” olarak algılamadan önce başlar.
Hipotalamus – Hipofiz – Over ekseni (HPO ekseni)
Hipotalamus GnRH salgılar; hipofiz FSH ve LH salgılar.
Over kolesterolden estrojen, progesteron ve az miktarda testosteron sentezler.
• Estrojen: sekonder cinsiyet özellikleri, siklusun proliferatif fazı, kemik, deri, damar yapısı
• Progesteron: beynin doğal anti-stresi; endometriumu stabilize eder; eksikliği irritabilite ve siklus düzensizliği yapar
• Testosteron: kadınlarda libido, enerji, kas & kemik gücünü düzenler
• Prolaktin: kronik yüksekliği ovulasyonu baskılar → amenore oluşturur
Genel hormonlar ve çapraz etkileri
Melatonin over antioksidanıdır; geç yatmak ve kötü uyku LH ve FSH’yi bozar ve ovulasyonu düzensizleştirir.
İnsülin glukoz kontrolünün yanı sıra “ovaryal büyüme hormonu”dur ve insülin direncinde artışı testosteronu yükseltir → PCOS’un temel patofizyolojisi.
Tiroid metabolik hızı belirler; hipotiroidide estrojen atılımı bozulur ve ağır kanamalara yol açar.
Leptin hipotalamus için enerji sensörüdür ve beslenme azlığında veya leptin direncinde ovulasyon kapanır.
Ghrelin (açlık hormonu) kalori kısıtında GnRH’yi baskılar.
Adiponektin insülin duyarlılığını artırır ve düşüklüğü kadını PCOS spektrumuna taşır.
Kortizol ve progesteron hırsızlığı
Kronik stres kortizolü artırır ve kortizol progesteronun ön maddesi olan pregnenolondan yapılır.
Bu nedenle beyin yolu ovulasyondan → hayatta kalmaya çevirir ve over sağlıklı olsa bile progesteron azalır.
Obezite → aromataz → yüksek estrojen
Yağ dokusu aktif endokrin bez gibidir.
Aromataz yağ dokusunda testosteronu estrojene dönüştürür.
Bu yüzden obezite “periferik estrojen”i artırır ve HPO eksenini negatif feedback ile bozar.
Kseno-estrojenler
(BPA, Ftalatlar, Parabenler, sıcak plastik, standart dışı kozmetik)
Bu moleküller estrojen reseptörlerini taklit eder → HPO eksenini “kandırır” → fizyolojik progesteron baskılanır.
Karaciğer ve bağırsak rolü
Estrojenin metabolizması ve atılımı karaciğerdedir.
Dysbiozda β-glukuronidaz pozitif bakteriler atılmış estrojeni yeniden aktive eder → periferik estrojenizm → PMS / PMDD / ağır kanama.
Sonuç
Kadın hormonal dengesi aynı anda birden fazla eksenin eş zamanlı koordinasyonudur:
• düzenli uyku
• stabil kan şekeri
• kronik kortizolün azaltılması
• karaciğer / safra / mikrobiyota sağlığı
• ön maddelerin temini (sağlıklı kolesterol, vitaminler)
Kadın hormonlarını düzenlemek tek boyutlu bir müdahale değildir; ağ tabanlı metabolik bir regülasyondur.
Kaynaklar:
Escobar-Morreale HF. Nat Rev Endocrinol. 2018.
Brzezinski A. Mol Cell Endocrinol. 2021.
Azziz R. J Clin Endocrinol Metab. 2022.
Popovic V & Casanueva FF. Hum Reprod Update. 2002.
Santoro N. Endocr Rev. 2021.
Kim B. Nat Rev Endocrinol. 2022.
Tremellen K. Am J Reprod Immunol. 2016.
Prior JC. Endocr Rev. 2019.
Diamanti-Kandarakis E. Endocrine. 2017.
Chatzaki E & Lymperopoulos A. Horm Mol Biol Clin Invest. 2019.
Bauer ME. Hormones. 2015.
Peeker R & Pospisil J. Gynecol Endocrinol. 2017.
Gao H et al. J Steroid Biochem Mol Biol. 2017.
Mellon SH. Handbook of Neurochemistry. 2007.
Diamanti-Kandarakis E. Endocr Rev. 2009.
Gore AC. Nat Rev Endocrinol. 2023.
Samartzis EP. J Endocrinol Invest. 2020.
Stener-Victorin E. Trends Endocrinol Metab. 2023.
Ayensu-Cormier T. J Steroid Biochem Mol Biol. 2024.
Rosenfeld CS. Front Neuroendocrinol. 2017.
Padmanabhan V. Mol Cell Endocrinol. 2021.
Sağlıklı kadın mutlu anne, Farzollah Gholizadeh.2024
İnsan mizaçları و sağlıklı beslenme , Farzollah Gholizadeh, Fariba Bayramı.2025
Drkalan.com
Healthline.com
Wikipedia.com
