ANTEP FISTIĞI
demir minerali açısından zengin olan antep fıstığı kansızlığa, hamilelere ve çocuklara faydalıdır.
Latince : Pistacia vera
Almanca : Pistazien
İngilizce : Pistachios
İspanyolca : Pistachio
Fransızca : Pistaches
Familya : Anacardiaceae(Sakız ağacı ailesi)
Cinsi : Pistacia
Mizacı : Sıcak-kuru
Müslihi : Sirke, ekşi nar, kuru kayısı, ekşi meyveler
İçeriğindeki Maddeler : E, C, A, B1, B6, D vitaminleri, yağ ve protein, demir, kobalamin, kalsiyum, karbonhidrat, potasyum, lutein ve zeaksantin gibi karotenoidler.
Anavatanı : Orta Doğu ve Orta Asya’dır. İran ve Afganistan antep fıstığı yetiştiriciliğinde dünya sıralamasında ilk sıradadır.
Yetiştirildiği Yer : ABD, Türkiye, İran, Hindistan, Afganistan, Tacikistan, Pakistan, Suriye, Irak, Meksika.
Yetiştirildiği Toprak Türü : Nisbeten derin, süzek, tınlı, kumlu, kısmen kireçli topraklarda ve yazları sıcak geçen bölgelerde yetişir.
Çeşitleri : Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yeşil altın adıyla geçer. Ülkemizde antep fıstığının kültür ve yabani türleri bulunmaktadır. Uzun, Kırmızı, Halebi, Siirt ve Ohadi çeşitleri bulunmaktadır. Zohari yaprak, çiçek ve meyve özelliklerini dikkate olarak fıstık türlerini (11 tür) dört ayrı grup içinde toplanır.
1 . Lentiselle Zohari grubu
– Meksika sakızı
– Teksaz sakızı
2. Lentiselle Zoh. grubu
-Mezdeki sakızı
– Poisson
– Burnat
3. Butmela Zoh.grubu
-Atlantik sakızı
4. Eu-terebinthus Zoh. grubu
– Antep fıstığı
– Buttum
– Melengiç
– Boiss
– Bge
Hasat Zamanı : Ağacın ekiminin 4-6 yıl sonrasında meyve vermeye başlar. Antep fıstığı ağacının hasadı bulunduğu bölgeye ve çeşidine bağlı olarak yaz sonu gibi (ABD’de Ağustos ortalarında başlar) başlar, ortalama 15-20 gün sürer. Hasat 2 veya 3 aşamada gerçekleşir. İlk hasat meyvelerin %60-70’i olgunlaştığında yapılır.
Kullanılan Kısmı : Meyveleri, yaprakları, ağacının kabuğu kullanılır.
Kullanım Şekli : Gıda, baharat, yağ, ekstrakt.
Karaman’ın güneyindeki yamaç arazilerde çiftçilerin tarlalardan sökmeye çalıştığı yabani menengiç(çitlenbik) ağaçları, Antep Fıstığı, aşı olmaya başlamasının ardından köylülerin başlıca geçim kaynağı haline gelmiştir.
Antep fıstığının aşısız halinin yağından bıttım sabunu yapılmaktadır.
Kullanıldığı Durumlar :
– Karaciğerdeki obstrüksiyonları(tıkanıklıkları) açar.
– Mideye iyi gelir.
– Yağı karaciğere iyi gelir.
– Haşere sokmalarında kullanılır.
– Antep fıstığını kaynatıp elde edilen suyu cilt sağlığında(egzama, mantar ve kuru ayak altına) faydalıdır. E vitamini deposu olduğu için tırnakların sağlıklı büyümesinde antep fıstığı suyu kullanmak faydalıdır.
– Damarları genişleterek kanın vücutta daha rahat dolaşmasını sağlarken, kolesterol seviyesini düşürür ve kalp sağlığını korur.
– Kandaki şeker miktarını dengeler.İnsülin direncini ve basıncı düşüren antep fıstığı inme, felç ve yüksek tansiyon riskini azaltır.
– Posası kaynatıldığında çıkan karışım kuru cilde iyi gelir.
– Sinir sistemindeki hücreleri yeniler ve hafızayı güçlendirir.
– Bağışıklık sistemini kuvvetlendirir.
– Midedeki asit oranını dengeler.
– Böbrek ve mesane bölgesinde oluşan kumların daha rahat dökülmesini sağlar.
– Kaynatılıp suyu içilirse öksürüğü keser.
– İItihaplanmayı hafifletir.
– Lutein ve zeaksantin maddeleri sayesinde göz içindeki sıvı oranını artırarak katarakt oluşumunu engeller, görmeyi güçlendirir.
DR Kalan’dan Tavsiyeler:
Bir antep fıstığındaki potasyum değeri bir portakaldaki potasyumdan daha yüksektir. Diğer kuruyemişlere göre demir minerali açısından zengin olan antep fıstığı kansızlığa, hamilelere ve çocuklara faydalıdır. Et tüketmeyen bireyler protein ve azot açısından zengin olan antep fıstığını yediklerinde vücudun ihtiyacı olan proteini antep fıstığından alırlar. Proteince zengin olan antep fıstığının günlük 5-10 adet yenilmesi sağlıklı bir beden için yeterlidir. Folat açısından zengin olan antep fıstığını hamilelerin kuru üzümle birlikte yemeleri çok faydalıdır.
Gayr-ı tabi balgama bağlı akciğer hastalıklarında ve öksürükte faydalıdır. Antep fıstığının kabuğu içindeki yemişe göre daha soğuktur.
Antep fıstığı soğukluk kaynaklı ishalleri keser. Sıcaklık kaynaklı kalp hastalığı olanlara zararlıdır. Artrit gibi romatizmal hastalıklara faydalıdır.
Antep fıstığı ağacının kabuğunu kaynatıp elde edilen su ile vajinal mantar sıkıntısı ve makat kaşıntısı olanların o bölgeleri bu su ile yıkamaları önerilir.
Trigliserid ve kolesterolü yüksek olanların dikkatli kullanmaları gerekir.Yüksek azot içerdiği için karaciğer sıkıntısı olanların, böbrek ve gut hastalarının tüketmemeleri tavsiye edilir.
İlaçlanmamış Antep fıstığından elde edilen yağa bıttım yağı da denir. Bu yağ ses tellerine, saça, kaş ve kirpiğe faydalıdır.
Antep fıstığından elde edilen yağ, saçları güçlendirir ve cilde canlılık verir. Ciltteki emilimi güçlü olan antep fıstığı yağının yaraları tedavi etme özelliği vardır. Bıttım yağı akciğer ve boğaz rahatsızlığına faydalıdır. Alzheimer hastalığına antep fıstığının kendisi de yağı da çok faydalıdır. Kemik ağrısına, kas-eklem ağrılarına, inflamasyona(vücudun içerden ve dışardan iltihaplanmasına) ve kansızlığa faydalıdır. Antep yağını ağızda tutarak dolandırmak, ağıza gelen kötü kokuyu giderir. Kolajen ile birlikte kullanıldığında etkisi artar. Piyasadaki ucuz antep yağlarını tercih etmek yerine antep fıstığını ezip bakır bir kapta susam yağında kavurduktan sonra birkaç gün bekletip süzdüğünüzde daha sağlıklı ve güvenilir antep yağı elde edebilirsiniz.
-Yağ oranı yüksek olduğundan karaciğer yağlanmasını artırarak cilt yüzeyinde siviIce oluşur.
– Alerjik reaksiyona sebep olabilir.
Yazar: Farzollah Gholizadeh(Dr.Kalan)
