Keneler (Ticks), örümceğimsiler (Arachnida) sınıfına ait küçük eklembacaklılardır (Arthropoda) ve dış parazitler (Ektoparazitler) grubunda yer alırlar. Bu canlılar, omurgalıların (insan, köpek, kedi, sığır, kuşlar vb.) kanını emerek beslenirler.
Keneler, uzun çimenlerin arasında ve ağaçlık alanlarda yaşarlar. Genellikle kan emme sırasında vücutta görülmeleri daha kolaydır. Deriye tutunurlar, ısırırlar, kan emerler ve ardından konaklarını terk ederler.
Kenenin ağız kısmı derinin içine, vücudunun arka kısmı ise dışarıda kalacak şekilde yerleşir. Kan emdiklerinde genellikle mavi-gri renkte görülürler.
Bilimsel Sınıflandırma:
• Şube: Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf: Arachnida (Örümceğimsiler)
• Takım: Ixodida
Aileler:
• Ixodidae (Sert keneler)
• Argasidae (Yumuşak keneler)
• Nuttalliellidae (Nadir, yalnızca bir türü bilinmektedir)
Sert keneler: Vücutlarının arka kısmında sert bir sırt örtüsüne sahiptirler. Yumuşak kenelerle farkları, sırtlarındaki bu sert örtüyle ilgilidir. Sert keneler soğuk hava koşullarına karşı oldukça dirençlidirler ve düşük sıcaklıklara dayanabilirler; ancak yumurtaları soğuğa karşı daha hassastır. İlkbahar ve yaz aylarında ise kenelerin gelişimi ve üremesi en yüksek düzeydedir. Çok kuru ortamlarda hızla ölürlerken, nemli ortamlarda rahatça yaşamlarını sürdürebilirler.
Keneler, konak canlıların üzerine yerleşerek, ağızlarında bulunan testere benzeri kısmı (hipostom) deriye saplayarak küçük bir yarık oluşturur ve bu bölgeden günlerce sürebilen bir süreçte kan emerler.
Güvercin Kenesi veya Argas Kenesi (Argas reflexus):
Bu tür, yumuşak kene grubuna ait olup özellikle güvercinler (özellikle şehir güvercinleri) ve diğer bazı kuş türlerinin ana parazitidir. Günümüzde şehirlerde yapılaşmanın artması ve inşaat sırasında hijyen kurallarına uyulmaması nedeniyle, binalar arasındaki boşluklarda güvercinlerin yuva yapması sonucu bu keneler çoğu zaman güvercin yuvalarından (özellikle asma tavanlar aracılığıyla) apartman dairelerine ulaşmakta ve bu durum halk sağlığı açısından ciddi tehdit oluşturmaktadır.
Argas kenesinin insan cildini ısırması; alerjik reaksiyonlara, anafilaktik şoka (anafilaksi) ve acil müdahale edilmediği takdirde boğulma ve ölüme kadar gidebilecek ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Ayrıca, bu kene bazı patojenleri de insan vücuduna bulaştırabilir.
Argas kenesi, güvercinler ve insanlar gibi konaklardan kan emdiği sırada; Borrelia gibi mikroplar aracılığıyla, tekrarlayan ateş, kanlı ishal gibi bazı hastalıkları insana bulaştırabilir.
Isırığı genellikle ağrılıdır ve ısırılan bölgede yerel şişlik, iltihaplanma ve bazen yara oluşumuna neden olabilir. Bu durum; kenelerin güçlü ağız parçaları ve içerdiği toksik/mikrobiyal tükürük nedeniyle meydana gelir.
Evlerde kene varlığı uykusuzluk ve kaygıya neden olur; özellikle sayıları fazlaysa bu durum ciddi bir huzursuzluk yaratır.
Entomofobi (Böcek korkusu), kişide böceklere karşı mantıksız ve yoğun bir korku durumudur. Bu fobi, özellikle güvercin kenesi gibi zararlı bir böcekle karşılaşıldığında daha da şiddetlenebilir.
Görünüş Özellikleri:
• Oval veya yuvarlak gövde, kanatsız
• 8 bacaklıdırlar (böceklerin aksine, böcekler 6 bacaklıdır)
• Deriye nüfuz edip kan emmeye yarayan özel ağız yapısı (hypostome)
• Boyut: 1 milimetreden daha küçükten 1 santimetreden daha büyüğe kadar değişebilir
• Dişi ve erkek bireyler vardır; dişiler genellikle daha büyüktür ve daha fazla kan emerler.
Kene Yaşam Döngüsü:
1. Yumurta (Egg)
2. Larva (6 bacaklı)
3. Nimf (8 bacaklı)
4. Erişkin kene (Adult)
Bazı keneler her gelişim evresinde farklı bir konağa ihtiyaç duyar (üç konaklı), bazıları ise yalnızca bir konağa (tek konaklı) sahiptir.
Parazit Davranışı ve Tehlikeleri:
Keneler, deriyi ısırarak tükürüklerini enjekte eder ve konaklarının kanını emerler. Tükürüklerinde şu maddeler bulunur:
• Anestezikler (ağrı hissini azaltan maddeler)
• Antikoagülanlar (kan pıhtılaşmasını engelleyiciler)
• Bağışıklık baskılayıcılar
Bu maddeler, ısırığın hemen fark edilmemesine ve hastalıkların kolayca bulaşabilmesine neden olur.
Keneler, susam tanesi büyüklüğünde küçük parazitlerdir ve kanla beslenirler. Farklı türdeki keneler, farklı hayvanlardan beslenir. Bazen hayvan yerine insanları ısırabilirler. Çoğu zaman kene ısırığı zararsızdır, ancak bazı durumlarda hastalık bulaşabilir.
Orman, çalılık veya otlak gibi doğa ortamlarında zaman geçiren herkes, kolayca kenelere maruz kalabilir. Genellikle kene ısırıkları tehlikeli değildir. Ancak kene, virüs veya bakteri taşıyorsa, erken yaz ensefaliti (FSME) veya Lyme hastalığı gibi hastalıkları bulaştırabilir.
Kenelerin Bulaştırabileceği Hastalıklar:
Keneler, insanlar ve hayvanlar için tehlikeli birçok hastalığın taşıyıcısıdır:
| Hastalık | Etken | Yayılım Bölgesi |
| Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi (CCHF) | Virüs | Asya, Afrika, Orta Doğu |
| Lyme Hastalığı | Borrelia burgdorferi bakterisi | Amerika, Avrupa |
| Rocky Dağları Lekeli Ateşi (RMSF) | Rickettsia rickettsii | Amerika |
| Babesiyoz | Babesia paraziti | Avrupa, Amerika |
| Anaplazmoz | Anaplasma bakterisi | Ilıman bölgeler |
Bu hastalıkların bazıları oldukça ölümcül olup, hızlı teşhis ve acil tedavi gerektirir.
İnsanda Kene Isırığı Belirtileri:
• Isırılan bölgede küçük kırmızı kabartı
• Deride sertlik veya düğüm hissi
• Kaşıntı veya iltihap
• Hastalık bulaşmışsa ateş, kas ağrısı, baş ağrısı veya yorgunluk gibi genel semptomlar
Kene, vücut üzerinde uzun süre (hatta birkaç gün) kalabilir ve yavaşça kan emebilir.
Cilde Yapışmış Kene ile Nasıl Baş Edilir:
1. İnce uçlu bir cımbızla, kenenin deriye en yakın kısmından tutun.
2. Yavaşça ve düz bir şekilde dışarı doğru çekin (çevirmeyin).
3. Bölgeyi Antiplus sprey, alkol veya betadin ile dezenfekte edin.
Kesinlikle şu yöntemler kullanılmamalıdır:
Oje, yapıştırıcı, diş macunu, sıvı sabun veya yağ gibi maddelerle kene çıkarmaya çalışmak.
Bu maddeler, kenenin daha fazla tükürük salgılamasına neden olur ve hastalık bulaşma riskini artırır.
Korunma Yöntemleri:
• Doğa ortamında tam kapalı kıyafetler giymek (uzun çorap, uzun kollu giysi)
• Böcek kovucular kullanmak (Antiplus sprey veya şu yağları içeren karışımlar: çörek otu, çay ağacı, sarımsak, okaliptüs vb. – hepsi Antiplus spreyde mevcuttur)
• Doğadan veya hayvan çiftliğinden döndükten sonra vücut ve kıyafetleri dikkatlice kontrol etmek
. Sokak hayvanlarına (özellikle köpek, kedi, güvercin vb.) dokunmaktan ve okşamaktan kaçının
• Bağışıklık sistemini güçlendirmek için yeterli C vitamini, D3 vitamini ve magnezyum tüketmek
(Bu konuda Antiplus macunu ve Kalsiyum Plus tableti son derece etkili desteklerdir) veya sindirim ve bağışıklık sistemine destek olan doğal maddeler kullanmak.
Doğal Tamamlayıcı Tedaviler:
| Yağ / Ürün | Özellik | Kullanım Şekli |
| Antiplus sprey veya çay ağacı yağı | Parazit önleyici, iltihap giderici | Kene ısırığı üzerine veya doğrudan giysiye sürülerek |
| Çörek otu yağı + propolis + sarımsak yağı karışımı | Böcek kovucu | Seyreltilmiş halde vücuda veya giysilere sprey şeklinde |
| Limon okaliptüs yağı | Keneleri uzaklaştırmada çok etkili | Su ile karıştırılıp sprey olarak kullanılır |
| Antiplus macunu + Kalsiyum Plus tableti | Bağışıklık sistemini güçlendirici | En az bir ay düzenli olarak kullanılması önerilir |
Kene Isırığı Genellikle Acı Vermez.
Kişi, genellikle kenenin ısırdığını ancak onu vücudunda bulduğunda fark eder.
• Açık havada zaman geçirdikten sonra en kısa sürede kıyafetlerinizi ve vücudunuzu kene varlığı açısından dikkatlice kontrol edin. Keneler bazen deride saatlerce gezinir; bu sayede ısırmadan önce fark edilip uzaklaştırılabilir.
• Keneler, yumuşak ve sıcak bölgeleri (örneğin koltuk altı, deri kıvrımları, genital bölge) tercih eder.
• Çocuklarda sıklıkla saç derisi veya boyun bölgesi ısırılır.
Eğer kenenin ağız parçası (siyah küçük bir nokta) deride kalırsa, bu genellikle hafif bir iltihap oluşturabilir.
Bu tür bir iltihap çoğunlukla zararsızdır ve kendiliğinden geçer.
Bu süreçte bağırsak sistemi, probiyotik denge ve bağışıklık sistemi güçlü tutulmalıdır.
Kene çıkarıldıktan sonra:
• Isırık bölgesini birkaç hafta boyunca gözlem altında tutun.
• Düzenli olarak Antiplus sprey uygulayın ve Antiplus macununu ağızdan alın.
• Başlangıçta ısırık çevresinde oluşan hafif kızarıklık ve kaşıntı doğaldır ve birkaç gün içinde Antiplus sprey sayesinde kendiliğinden geçer.
Kene Isırığı Kimlerde Hastalık Riski Oluşturur?
Araştırmalar, D3 vitamini, magnezyum, C vitamini ve bağırsak probiyotikleri eksikliği ile kene ısırığı sonrası enfeksiyon hastalıkları ve alerjik reaksiyonlar arasında güçlü bir bağlantı olduğunu göstermektedir.
• Dysbiosis (bağırsak mikrobiyotasının bozulması) özellikle bakteriyel enfeksiyonlar ve antibiyotik kullanımı sonrası yaygındır.
• Probiyotikler, mikrobiyota dengesini yeniden sağlar, T regülatör hücrelerini uyarır, IgA üretimini ve antimikrobiyal peptidleri artırır.
• Lyme hastalarında özellikle şu probiyotik takviyeler önerilmektedir:
• Lactobacillus
• Bifidobacterium
• Saccharomyces boulardii
Bağırsak sağlığının zayıflaması, sistemik bağışıklığın bozulmasına ve inflamatuar ya da enfeksiyöz reaksiyonlara zemin hazırlar.
Probiyotikler bu bozulmaları önlemeye yardımcı olur.
Bu nedenle, sindirim sistemini ve özellikle probiyotikleri ve bağışıklık sistemini güçlendirmek, kişinin mizacına uygun sağlıklı bir yaşam tarzıyla birlikte, çeşitli hastalıkların önlenmesinde temel bir ilkedir.
Referans :Doğayla Şifa Yolculuğu,Farzollah Gholizadeh
