Tiamin (B1 Vitamini) ve Faydaları
Tiamin veya B1 vitamini, suda çözünen, ısıya ve donmaya dayanıklı bir vitamindir; ancak ultraviyole ışığa karşı hassastır. Bu vitamin, bitkiler ve bazı bağırsak probiyotikleri tarafından üretilir ve sinir sistemi sağlığı ile hücre enerjisi açısından önemli bir rol oynar. B1 vitamini, beyinde asetilkoline dönüşen kolin ve magnezyum ile yakın bir ilişki içindedir ve beyin fonksiyonlarında etkilidir.
B1 Vitamini Eksikliği ve Belirtileri
B1 vitamini eksikliği, Beriberi olarak bilinen hastalığa yol açar ve belirtileri arasında bacaklarda güçsüzlük ve yorgunluk, nefes darlığı ve aktivitelere isteksizlik bulunur. Eksiklik ilerledikçe önce bacaklarda, ardından tüm vücutta ve yüzde şişlik görülür; hasta göğüste baskı ve nefes darlığı yaşar.
Bu hastalığın ödemsiz türünde ise kaslarda felç, vücutta karıncalanma ve uyuşma hissi görülür; bu durum önce bacaklarda ve ardından ellerde ortaya çıkar. Eksikliğin ilk evrelerinde, kişi son derece huzursuz, hassas, şaşkın, sinirli, iştahsız olur ve unutkanlık, şaşkınlık ve korku yaşar.
B1 vitamini eksikliği devam ederse; zayıflama, vücut ısısında düşme, nabzın yavaşlaması, solunum hızının artması, kaslarda halsizlik, uykusuzluk, düşük tansiyon, aşırı yorgunluk, sinir iltihabı (polinörit) ve sinir sistemi dengesizliği gibi belirtiler ortaya çıkar.
Tiaminin Vücuttaki Rolü
B1 vitamini, enzimler ve mayaların hücrelere oksijen alımı sağlamasında yardımcı olur ve özellikle sinir sistemi sağlığı başta olmak üzere genel vücut sağlığında önemli bir rol oynar.
B1 Vitamininin Gerekliliği
B1 vitamini, vücutta oksidasyon süreçleri için gereklidir. Bazı durumlarda B1 vitamini ihtiyacı artar; bunlar arasında şiddetli kabızlık, kronik ishal, iştahsızlık, ateşli hastalıklar, gebelik ve emzirme dönemi, kalp yetmezliği, tiroid bezinin aşırı çalışması, sinir ağrıları ve sinir sistemi rahatsızlıkları (depresyon, stres, kaygı, heyecan ve çeşitli şizofreni türleri), diyabet çeşitleri ve alkol ile uyuşturucu kullanımı yer alır.
B1 Vitamininin İşlevleri
B1 vitamini veya tiamin, en az 24 önemli enzimin yardımcı koenzimi olarak işlev görür ve bu enzimleri aktif hale getirir. Sinir sistemi işleyişinde önemli bir rol oynar. Nasıl ki C vitamini skorbüt hastalığını tedavi ediyorsa, B1 vitamini de beriberi hastalığını tedavi eder. Bu vitamin, vücuttaki belirli enzimleri etkinleştirerek karbonhidratlardan glukozun serbest bırakılmasını sağlar; böylece enerji üretiminde kullanılmak üzere glukozu vücuda sunar. Ayrıca, B1 vitamini insülin hormonuyla işbirliği yaparak, bu hormonun glukozu öncelikli olarak beyin, sinir hücreleri, böbrekler, kırmızı kan hücreleri ve diğer vücut hücrelerine ulaştırmasına yardımcı olur.
Kolinin ve B1 Vitamininin Önemi
Kolinin, özellikle son yıllarda yapılan araştırmalar sonucunda, sinir hücrelerinin koruyucu kılıfı olan miyelin tabakası için en iyi besin maddesi olduğu ve sinir hücrelerine sakinlik sağladığı belirlenmiştir. Ayrıca kolin, beyin hücrelerinin besini olan ve hafıza ile odaklanma gücünü artıran asetilkolin üretiminde ana bileşendir. Beyinde yeterince B1 vitamini ve kolin olmadığında, birçok kolinerjik nöron ölür ve hafıza zayıflar. Bu eksiklik devam ettiğinde, beyin dokusunda amiloid proteinleri ve kolesterol gibi artıklar birikerek Alzheimer riskini artırır. Bu nedenle, B1 vitamini ve kolin takviyeleri Alzheimer ve Multipl Skleroz (MS) tedavisinde faydalı olabilir.
Vitamin Biyotin’in Hastalıkların İyileşmesindeki Rolü
Biyotin, glikoz metabolizmasının ana unsuru olan glukokinaz enzimiyle birleşir. Glukokinaz enzimi, biyotinin yüksek oranda biriktiği karaciğerde üretilir. Biyotinin glukokinaz ile birleşmesi, diyabet hastaları için büyük önem taşır. Fazla glikoz, kas ve karaciğerde glikojen olarak depolanır ve ihtiyaç duyulduğunda tekrar glikoza dönüştürülür. Biyotin ayrıca diyabetin eller ve ayaklardaki çevresel sinirlerde neden olduğu hasarları iyileştirmeye, uzuvlardaki hissizliği gidermeye ve işitme kaybını önlemeye doğrudan katkı sağlar.
B1 Vitamini Eksikliği Belirtileri
B1 vitamini ya da tiamin eksikliğinin belirtileri arasında uykusuzluk öne çıkar. Bu kişiler sürekli uykusuzluktan şikayet eder, gündüzleri yorgunluk yaşar ve çoğunlukla odaklanma sorunları ile unutkanlıktan muzdarip olurlar. Diğer eksiklik belirtileri arasında eller ve ayaklarda çıkan sivilceler, düzensiz kalp atışı, çabuk sinirlenme, nefes darlığı, kabızlık, iştahsızlık, depresyon, el ve ayak titremesi sayılabilir. Ayrıca, dil enfeksiyonları, ağız ve dudak kenarında çatlaklar, gözlerde yanma, yorgunluk ve kızarıklık, saç dökülmesi, tırnak kırılganlığı, odaklanma zorluğu, uyuyamama ve idrar sırasında zorluk ve vücutta kaşıntı da B1 vitamini eksikliği belirtilerindendir.
B1 Vitaminine En Çok İhtiyaç Duyan Kişiler
B1 vitamini ihtiyacı bazı durumlarda artar: ileri yaşta olanlar, alkol ve uyuşturucu kullananlar, aşırı çay ,kahve ve sade karbonhidrat tüketenler, sürekli stres altında olanlar, bağırsak hastalıkları (şiddetli ishal veya kabızlık) yaşayanlar, ameliyat geçirenler, ateş ve enfeksiyon rahatsızlıkları olanlar ve et ağırlıklı diyetler yapanlar. Ayrıca yüksek karbonhidrat, alkol, çay, kahve tüketenler ve kilo aldırıcı ya da zayıflama ilaçları, diyabet, yüksek tansiyon ve depresyon ilaçları kullananlar da B1 vitaminine daha fazla ihtiyaç duyar. Depresyon, stres, cerrahi operasyonlar ve uzun süreli hastalıklara maruz kalan kişilerde de B1 vitamini ihtiyacı yüksektir.
B1 Vitamininin En Önemli Kaynakları
B1 vitamini; çeşitli meyve ve sebzeler, kuzu işkembesi , kelle paça, sığır ve koyun kemikleri, kuzu ciğeri, çeşitli çiğ kuruyemişler (özellikle çiğ ay çekirdeği, kabak çekirdeği, chia tohumu, fesleğen tohumu, keten tohumu), kepekli pirinç ve filizlenmiş tahıllar gibi besinlerde bolca bulunur.
Kaynak:
Sağlıkta vitaminlerin rolü
Farzollah Gholizadeh